Projekt jest realizowany według metody „zarządzania przyszłością” FORSIGHT (Ryc. 1) i składa się z 5 etapów: I – identyfikacja otoczenia, II – diagnoza sytuacji, III – przygotowanie projektu i panele ekspertów, IV – raporty (tezy i rekomendacje), V – program/strategia. W proces realizacji projektu wprzęgnięte są, jako integralne elementy, konsultacje społeczne w postaci udziału wszystkich zainteresowanych (interesariuszy) w panelach ekspertów oraz poprzez konsultacje raportów na forum dyskusyjnym na stronie internetowej npl.ibles.pl.
Ryc. 1. Algorytm realizacji projektu „zarządzania przyszłością” według metody FORSIGHT
Wstępna analiza społeczno-gospodarczego otoczenia lasów i gospodarki leśnej (Etap I) wyłoniła 16 głównych grup interesu (Ryc. 2), oraz 40 grup głównych interesariuszy oraz wskazała na silne związki między nimi. Nie sposób jest w tej sytuacji budować program „zarządzania przyszłością” w oparciu wyłącznie o lasy i gospodarkę leśną, nie uwzględniając związków międzysektorowych i wartości zewnętrznych. Wyłoniła się więc konieczność włączenia do Narodowego Programu Leśnego całego sektora leśno-drzewnego oraz ochrony przyrody w lasach.
Ryc. 2. Społeczno-gospodarcze i środowiskowe otoczenie lasów i gospodarki leśnej
W tak zidentyfikowanym otoczeniu lasów i gospodarki leśnej dokonano diagnozy sytuacji (Etap II; patrz: Opis projektu; publikacje w „Materiały”). Analizie poddano obowiązujące regulacje prawne, główne konflikty (gospodarka leśna – ochrona przyrody; gospodarka leśna – przemysł drzewny) oraz istniejące projekty strategii rozwoju kraju i strategii sektorowych. Z diagnozy wyłoniły się wnioski:
- Ochrona środowiska nie traktuje lasu i gospodarki leśnej jako narzędzi ochrony przyrody;
- Strategie gospodarcze krajowe i strategie sektorowe nie traktują lasów i gospodarki leśnej jako narzędzi rozwoju gospodarczego.
W oparciu o powyższe analizy i wnioski sformułowano cele i zakresy Narodowego Programu Leśnego (patrz: menu) oraz określono obszary problemowe dla głównej fazy projektu – paneli ekspertów (Etap III) (Ryc. 3).
Ryc. 3. Obszary problemowe – panele ekspertów
Wartością merytoryczną paneli ekspertów będą zamawiane opracowania dotyczące m.in. następujących problemów: wartość i wartościowanie lasu; lasy we współczesnej filozofii przyrody; współczesna i przyszła wartość lasów jako struktury przyrodniczej o funkcjach produkcyjnych oraz jako elementu systemu podtrzymującego życie w biosferze; lasy jako narzędzie rozwoju ekonomicznego i społecznego kraju, regionów, społeczności lokalnych, w tym szczególna rola lasów prywatnych; mobilizacja zasobów drzewnych i produkcja drewna poza lasem; udział wartości zewnętrznych w rozwoju innych sektorów gospodarczych (rozwój międzysektorowy); lasy i gospodarka leśna jako narzędzie ochrony przyrody i kształtowania środowiska; lasy i drewno a zmiany klimatyczne; właściwości i warunki pochłaniania oraz przechowywania węgla; wartości substytucyjne w relacji do źródeł energii nieodnawialnej i materiałów i surowców wysokoemisyjnych; kierunki adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatycznych; status, funkcje i misja PGL Lasy Państwowe, jako zarządcy dóbr i usług publicznych w lasach; rola LP w relacji do prywatnej własności leśnej; lasy i gospodarka leśna w zagospodarowaniu przestrzennym; lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym, kulturotwórcza rola lasu w dziejach cywilizacji; las w historii, kulturze i sztuce polskiej; wartości estetyczne lasu. W ramach prac nad NPL opracowany zostanie komponent badawczy NPL: długoletni interaktywny, międzyinstytucjonalny i interdyscyplinarny program badawczo-wdrożeniowy, który posłuży do okresowego uaktualniania Narodowego Programu Leśnego jako programu kroczącego o dwóch horyzontach czasowych – rok 2030 i kierunkowo 2080.
Zaplanowano 7 paneli ekspertów, w trakcie których zostanie zaprezentowanych ok. 85 opracowań z udziałem ok. 150 uczestników w każdym panelu. W celu zapewnienia pełnej transparentności prac i opracowywanych dokumentów, oraz szerokiego społecznego udziału w pracach nad Narodowym Programem Leśnym i umożliwienia społecznych konsultacji, nastąpi uruchomienie strony internetowej npl.ibles.pl, która posłuży do organizacji internetowych dyskusji oraz „czatów” z autorami eksperckich opracowań.
Z każdego panelu ekspertów zostanie przygotowany raport oraz synteza w postaci rekomendacji do zmian w obowiązujących regulacjach prawnych, finansowych, organizacyjnych (Etap IV) (Ryc. 4). W miarę wyłaniania się nowych problemów lub problemów wymagających pogłębionych analiz i uzgodnień tworzone będą nowe panele ekspertów. Liczba, problematyka i zakres merytoryczny paneli może ulec zmianie w wyniku debat i rozwoju procesu społecznych konsultacji. Obrady będą utrwalane, upubliczniane na stronie npl.ibles.pl i archiwizowane na nośnikach elektronicznych.
Końcowym produktem (Etap V) będzie dokument w postaci propozycji „Narodowego Programu Leśnego”, który zostanie przekazany do Ministerstwa Środowiska oraz Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, z przeznaczeniem do Sejmu, do Rady Ministrów i Kancelarii Prezydenta RP.
Ryc. 4. „Sprzężenie zwrotne” czyli schemat autokorekty Narodowego Programu Leśnego